در فاصله ۱۲ کیلومتری فشم مرکز بخش رودبارقصران و ۵۶ کیلومتری شرق شهرستان شمیرانات مناطق خوش آب و هوایی از توابع رودبارقصران بعنوان روستای شمشک بالا، شمشک پایین، سفیدستان ، دربندسر و دورود و جیرود قراردارد که در مورخ۶/۸/۱۳۹۱ به موجب بند ج تصویب نامه شماره۱۵۴۰۵۳/ت/۴۶۹۹۸ک کمیسیون موضوع اصل ۱۳۸ قانون اساسی هیئت وزیران باتجمیع این روستاها شهری به نام شمشک دربندسر تأسیس و به جغرافیای سیاسی کشور اضافه گردید.
موقعیت جغرافیای طبیعی شهر
حوضه شمشک دربندسر در ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۴۲۵۰ متر از سطح دریا قرار دارد و میانگین ارتفاع در این منطقه ۳۱۲۵ متر از سطح دریا است . به ازای هر ۱۰۰۰ متر ارتفاع ۶ درجه از دمای هوا کاسته می شود و از طرفی عدم وجود جنگل ، دریا و اقیانوس در نزدیکی این منطقه سبب شده از میزان رطوب کاسته شده و تغییرات دما در منطقه محسوس تر به نظر برسد . بیشترین دما در ماههای سال مربوط به ماههای تیر و مرداد با حداکثر دمای ۲۷ درجه و کمترین دما مربوط به بهمن ماه با حداقل دمای ۱۸- درجه است . در این حوضه با توجه به وضعیت دما روزهای یخبندان زیاد است و این روزها از اواخر آبان – اوایل آذر شروع شده و تا آخر فروردین ادامه دارد و به طور میانگین ۱۰۰ روز سال شاهد یخبندان در منطقه هستیم .
میانگین بارش سالانه mm 736 است که در سال ۵۳ روز بارش به صورت برف است . بیشترین حد بارش در سال ۱۳۷۰ برابر با mm 1038 است .
آبادی های شهر در کنار رودهایی ساخته شده اند که سرچشمه آن از کوه است و در نهایت این رودهای کوچک به رود جاجرود می ریزند . حوضه شمشک و دربندسر دارای قله هایی مانند کلوم بستک بزرگ با ارتفاع ۴۳۵۰ متر ، کلون بسته (کلوم بستک) کوچک با ارتفاع ۴۲۰۰ متر ، سرکچال با ارتفاع ۴۱۵۰ متر ، ، رستم چال با ارتفاع ۴۰۰۰ متر ، ماهره (مار) چال با ارتفاع ۳۹۰۰ متر ، است.
سابقه تاریخی شهر و تعاریف روستاهایی که تبدیل به شهر شده اند .
دربندسر : وجه تسمیه دربندسر مربوط به زمان قلعه سازی ها و فعالیت های مازیار در این منطقه است وعلت آن این است که این روستا موقعیت استوار نظامی داشته است . به نظر می رسد دربندسر که آخرین آبادی رودبار قصران می باشد در زمان فعالیت های مازیار آخرین نقطه رودبار قصران و مرز میان رودبار قصران و رویان بوده است و به همین علت دربندسر نامیده می شود . قدیمی ترین آثار زندگی در این روستا در منطقه لارچال بدست آمده است . مانند شمشک و بیشتر روستاهای رودبارقصران مهاجران از شهرهای شمالی به ویژه نور ، کیاسر ، کجور و… به این روستا آمده و ساکن شده اند.
دربندسر دارای سه محله اصلی است . محله تلخاب که وجه تسمیه آن این است که در این محل سرچشمه آبی وجود دارد که تلخ و شور است و از قدیم الایام از این آب برای درمان بیماری های پوستی استفاده می شد . محله دوم لارآب بالا و محله سوم محله لارآب پایین است . وجه تسمیه این محل هم این است که بنا به گفته معتمدان محلی دربندسر لار در زمان قدیم به دامنه کوه که منتهی به دشت می شد گفته می شد و اگر در این دامنه کوه رود یا چشمه ای باشد که منتهی به دشت شود به آن لار آب می گویند . در دربندسر طوایف مختلفی از جمله رجب بلوکات ، محمد صالح (صالحی) ، کیا دربندسری ، ساوه دربندسری ، مسعودی مقدم ، بنا ، کاویان تلخابی ، تلخابی ، و…. وجود دارد که در این سه محل ساکن هستند . کدخدای دربندسر با شمشک در دوره معاصر یکی بود . دربندسر در دوره معاصر دارای سه مسجد بوده است . مسجد النبی ، مسجد جامع و مسجد تلخاب که مسجد تلخاب بر اثر حوادث طبیعی به مور زمان تخریب شد و اکنون در همان محل در حال ساخت بنای مسجد هستند . همچنین دربندسر دارای دو حسینیه در دوره معاصر بوده است . با تشکیل شورای اسلامی شهر و روستا ، تمام محلات دربندسر دارای یک شورای واحد به نام شورای اسلامی دربندسر بوده اند. (قصران در دوره معاصر : ص ۵۸)
شمشک: در مورد وجه تسمیه شمشک بیشتر اهالی متفق القول معتقدند که علت نامگذاری این روستا به شمشک وجود معادل زغال سنگ و سنگ های قیمتی است و شمشک همان شمش کوچک است . طوایف شمشک شامل طایفه های ساوه شمشکی ، کیا شمشکی ، شمشکی ، بندعلی ، ساوه درودی ، جیرودی و شمس الدینی است.
سفیدستان: در سفیدستان گروهی از کیا شمشکی ها زندگی می کنند .
شمشک بالا:در شمشک بالا گروه دیگری از کیا شمشکی ها و گروهی از شمشکی ها هستند .
روستای شمشک پایین: روستای شمشک پایین خود شامل سه محل است . محل ساوجی که در آن ساوه شمشکی ها زندگی می کنند گروهی از این طایفه با تغیر نام خانوادگی خود نام محل را به عنوان نام خانوادگی انتخاب کرده اند . محل بندعلی که در آن طایفه بندعلی زندگی می کنند و محل شمشکی که در آن گروه دیگری از طایفه شمشکی به همراه طایفه شمس الدینی زندگی می کنند .
دورود :روستای دورود که محل زندگی گروه دیگری از طایفه شمشکی ها و طایفه ساوه درودی است .
جیرود :در روستای جیرود ، جیرودی ها زندگی می کنند . اصلیت طایفه جیرودی به میگون می رسد . در حدود ۲۰۰ سال قبل دو برادر به نام های شعبان و خدابخش ساکن میگون بودند که از این دو خدابخش به جیرود آمد و ساکن آنجا شد . (قصران در دوره معاصر : ص ۶۳)
شمشک پایین دارای سه مسجد به نام های مسجد امام زمان محله ساوجی، مسجد جامع محله بند علی ، مسجد امام حسین محله شمشکی ، شمشک بالا دارای ۴مسجد ، مسجد حضرت ابوالفضل ، مسجد حضرت علی اصغر ، مسجد محل چال ، مسجد جامع و یک حسینیه است . محله سفیدستان دارای یک مسجد به نام مسجد صاحب الزمان و یک حسینیه است . درود دارای یک مسجد و یک حسینیه و جیرود دارای یک حسینیه است . روستای شمشک دارای دو امام زاده است .(قصران در دوره معاصر : ص۶۳)
قبل از شهر شدن، شمشک دارای سه شورای اسلامی بود . شورای اسلامی شمشک بالا ، شورای اسلامی شمشک پایین و شورای اسلامی سفیدستان، روستاهای درود و جیرود فاقد شورای اسلامی بودند . شمشک برخلاف دربندسر فاقد دهیاری بوده است .
گیاهان و سبزیجات در شمشک
کوههای اطراف شمشک و دربندسر یکی از بهترین مکان هایی است که در آنجا گیاهان و سبزیجات کوهستانی خودرو وجود دارد . مکان هایی مانند گچک ، ولدر ، پی کمر و کلون بستک از جمله این مکان ها هستند . گیاهانی مانند ریواس ، قارچ کوهی که به زبان محلی به آن کماگوش می گویند ، گل ختمی ، گل گاوزبان ، آویشن ، شاه تره ، زالزالک ، کاسنی ، خاکشیر ، بابونه ، گَزَنه ، پونه (پتنیک) ،اوساه (گاهی شبیه اسفناج ) ، زرشک ، چغندر کوهی که به آن چغندرک می گویند … و سبزیجاتی مانند والک ، تره کوهی که به زبان محلی به آن تلپه می گویند ، سبزی های کوهستانی به زبان محلی مانند کدو ماهرک ، گزرگولوک ، وزمه ، مزالک ،زیر ماهرک ، پیاز کوهی ( پیازک) و سیرکوهی (سیرک) در این منطقه به وفور یافت می شود . بسیاری از گیاهان دارای خواص دارویی مهمی هستند و مورد استفاده اهالی قرار می گیرد . گیاهانی مانند ریواس و سبزیجاتی مانند والک توسط برخی از اهالی در پایتخت به فروش می رسد و این نوع گیاهان و سبزیجات در تهران خواهان فراوانی دارد .
صنایع دستی شهر
یکی از تولیدات محلی در شمشک و دربندسر تولید جوراب های دستی به نام رنگیشته است که با پشم گوسفندان توسط زنان زحمتکش روستاها بافته می شد . از دیگر محصولات روستاها تولید جوراب های پشمی دیگری بود که برخلاف رنگیشته که چند رنگ بود ، تک رنگ و اغلب سفید و دارای نقش هایی بود که بروی آن بافته می شد اهالی روستاها به این نوع جوراب پیت می گفتند . این جوراب ها ساق بلند و دارای دو بند در روی ساق آن بود که بسته می شد . بافتن محصولاتی از قبیل گلیج که برای لحاف کرسی استفاده می شد از دیگر محصولات بافندگی روستاها بود . (قصران در دوره معاصر : ص ۱۳۱)
وضعیت جمعیت شهر
اطلاعات مربوط به جمعیت شهر با توجه به آخرین سرشماری که در سال ۱۳۹۰ صورت گرفت ارائه گردیده است لیکن نتیجه این سرشماری در وب سایت مرکز آمار ایران با گزارش ۳۰۸ بخشداری رودبار قصران متفاوت است که هر دو گزارش به طور کامل به پیوست ارائه شده است . براساس گزارش ۳۰۸ جمعیت شهر در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱۸۷۹ نفر و در گزارش وب سایت آمار برابر با ۱۹۰۱ نفر ذکر شده است ۵۳ درصد جمعیت شهر را مردان و ۴۷ درصد جمعیت را زنان شکل داده اند . به نظر می رسد با توجه به فاصله زمانی این گزارش تاکنون و همچنین تغییر سیاسی منطقه از روستا به شهر نیاز به آمارگیری مجدد با توجه به وضعیت اجتماعی جمعیت شهر است .
وضعیت معادن شهر
به طور کلی معادن شهر را می توان به دو بخش معادن فعال و معادن غیر فعال تقسیم کرد . معادن غیر فعال معادن زغال سنگ شمشک و دربندسر بوده اند . این معادن به شرح ذیل است .
الف) معادن فعال
۱- معدن سنگ فسفات جیرود : این معدن در سال ۱۳۴۴ توسط آقایان صمیمی و موحد اول کشف شد و کار استخراج آن در سال ۱۳۵۲ آغاز گردید . از سال ۱۳۵۷ الی ۱۳۷۰ فعالیت آن متوقف شد و در سال ۱۳۷۰ وزارت دفاع اداره آن را برعهده گرفته و تاکنون این مهم را در اختیار دارد .
۲- معدن سنگ قرمز جیرود : که به عنوان معدن سنگ ساختمانی از آن استفاده می گردد .
ب) معادل غیر فعال
۱- معدن چشمه سر شمشک
۲- معدن فی چال شمشک
۳- معدن قل قل چشمه دربندسر
۴- معدن بیات دربندسر
در کنار این معادن ، معادن زغال سنگ کوچک و شخصی هم در شمشک و دربندسر وجود داشت .
